Overzicht foto's Goirle 80 jaar bevrijding

Fototentoonstelling GOIRLE EN RIEL. ‘brug naar vrijheid’

Gemeentehuis Goirle van 25 oktober 2024 tot 16 november 2024

Bij de viering van 80 jaar bevrijding van Goirle organiseert de Bond van Wapenbroeders, Afdeling Midden-Brabant een fototentoonstelling in het gemeentehuis van Goirle. Met deze fototentoonstelling wordt een brug geslagen van de periode tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940 – 1945) tot heden (2024).

Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurde er veel in Goirle en Riel. De Duitsers bezetten onze dorpen, er vielen veel slachtoffers, er was verzet, er werden mensen de grens over gesmokkeld, er waren vernielingen en uiteindelijk waren daar de bevrijders.

Met het tonen van de foto’s tijdens de Tweede Wereldoorlog willen wij de offers, die in die periode in Goirle zijn gebracht, herinneren en daardoor niet vergeten.

Door een foto van een situatie tijdens de oorlogsjaren te vergelijken met een foto van nu,  laten we zien dat 80 jaar leven in vrijheid veel heeft veranderd.

Wij wensen u een mooie en leerzame rondgang door deze fototentoonstelling.

Bestuur Bond van Wapenbroeders, Afdeling Midden-Brabant.

Foto 1: Mobilisatie in Goirle

Door de dreiging van Nazi-Duitsland werden in 1938 Nederlands militairen van het Grenswachtbataljon belast met de bewaking van de Nederlands-Belgische grens. Eind augustus 1939 werd de Algemene Mobilisatie in Nederland afgekondigd. In Goirle werden steeds meer militairen gelegerd. Begin januari 1940 werd het 3^e bataljon van het Tweede Regiment Wielrijders naar Goirle gestuurd. Ongeveer 700 manschappen reden door de Goirlese straten.

Op de foto uit 1940 trekken de Wielrijders vanaf de Tilburgseweg, langs de kerk van St. Jan, door de Kerkstraat. De Wielrijders waren in Goirle ondergebracht in scholen, zalen en loodsen. Zij verlieten Goirle direct na Duitse inval op 10 mei 1940.

Foto 2: De ‘Vondersebrug’ over de Poppelse Leij

Na de afkondiging van de Algemene Mobilisatie werden diverse toegangswegen extra bewaakt. Bij de brug over de Poppelse Leij aan de Poppelseweg werd een provisorisch mitrailleursnest gebouwd. Via de brugleuning lopen elektro draden naar de springlading, die onder de brug is aangebracht.

Bij de bevrijding van Goirle in oktober 1944 speelde deze brug een belangrijke rol. Op

5 oktober 1944 reden Sherman tanks van het A-Eskadron van de 27^e Canadese Tankbrigade vanaf de grens naar Goirle. Bij de brug werden zij beschoten en vernietigd. De bemanning

(5 Canadezen) kwam daarbij om het leven. Te hulp geschoten tanks van het Britse Lincolnshire Regiment die te hulp schoten werden ook aangevallen. Twee Britse soldaten sneuvelden daarbij.

Voordat de Duitsers op 26 oktober 1944 Goirle verlieten, bliezen zij de brug aan de Poppelse weg op. Een dag later moest de eenheid van de 2^nd King’s Royal Rifle Corps, onder leiding van 2^nd Lieutenant Edwin Bramall, via een noodbrug de Poppelse Leij oversteken om Goirle binnen te trekken. Op 25 oktober 2024 is deze brug naar hem vernoemd.

Foto 3: Duitsers in de Bergstraat

Na de inval op 10 mei 1940 van het Duitse leger in Nederland, reden een dag later Franse militairen door Goirle naar Tilburg. Bij het Wilhelminakanaal namen zij een linie in. Op

13 mei reden de Duitse troepen Goirle binnen en werd ons dorp bezet. Op de foto van die dag rijden Duitse soldaten te paard door de Bergstraat ter hoogte van het huidige straatje tussen het verpleeghuis en Huize Anna, waar nu de appartementen aan de Dr. Schaepmanstraat staan.

Foto 4: Café Smits aan de Tilburgseweg

Café Smits, het huidige café D’n Brands, aan de Tilburgseweg was voor vele gevluchte Franse krijgsgevangenen een tussenstation om over de Belgische grens te komen. De vluchtelingen kwamen vanuit Enschede met de trein naar Tilburg, namen daar de bus naar Goirle en stapten voor het café van Harrie Smits uit. Waren er Duitsers in het café, dan werden de Fransen snel naar achteren gebracht. Zoon Piet en dochter Maria Smits gingen vooraf op verkenning naar de grens om te zien of er gecontroleerd werd. Later reden de Fransen op fietsen van buurman Smulders via Nieuwkerk naar Poppel. Maria Smits reed vaak vooruit en Harrie Smits en Frans en/of Wil Smulders volgden met de gevluchte krijgsgevangen. Als het op gevaarlijke punten veilig was, stopte Maria, deed haar hoofddoek af en knoopte deze opnieuw vast. Dit was het teken dat alles veilig was. De naam van het café is nu al vele jaren café D’n Brands.

Foto 5: Café ‘t Zuid in de Bergstraat

Bij café ’t Zuid van Toon van Pelt aan de Bergstraat kwamen Franse gevluchte krijgsgevangenen om hulp vragen. Zij kwamen vanuit Erica in Drenthe en stapten bij de laatste bushalte in Goirle (bij de huidige Besterdstraat) uit. Iets daarvoor in de Bergstraat was café ’t Zuid van Toon van Pelt. De eerste vier Fransen stapten daar in het voorjaar van 1942 binnen. Daar waren toen o.a. aanwezig de buurman Harrie van Gestel en Jan Stabel. De Fransen werden naar achteren gebracht en omdat niemand goed Frans sprak, werd de hulp ingeroepen van Ruud van Puijenbroek, de eigenaar van de naastgelegen textielfabriek. De Fransen werden per fiets door de bossen van Gorp en Rovert naar Poppel gebracht, vanwaar zij met de bus naar Turnhout gingen. Ongeveer 3 maanden later, toen er al ruim

40 krijgsgevangenen waren overgezet naar België, ontdekten de Duitsers de ontsnappingslijn doordat een gevangengenomen begeleider, na martelingen, doorsloeg. Toon van Pelt, Harrie van Gestel en Jan Stabel werden gearresteerd en via Assen en Kamp Vught belandden zij in een concentratiekamp in het Noord-Franse Natzweiler. Hier kwam Jan Stabel bij werkzaamheden met springstof om het leven. Na de invasie in Normandië werden de gevangenen van Natzweiler naar het Duitse Dachau gebracht. Daar werden Toon van Pelt en Harrie van Gestel op 29 april 1944 door de Amerikanen bevrijd.

Het café heeft later plaats gemaakt voor een deel van textielfabriek Havep. In 2024 verdween de fabriek en werden op deze plek huizen gebouwd.

Foto 6: Boerderij ’t Huufke aan de Abcovenseweg

Op verzoek van opperwachtmeester Van Broekhoven werden enkele Franse krijgsgevangen even ondergebracht bij boer Jan Brock in ’t Huufke aan de Abcovenseweg. Later kwamen daar neergestorte piloten bij, die ook door Van Broekhoven de grens over werden gesmokkeld. Niet alleen onderduikers, maar ook verzetsmensen die behoorden tot knokploegen, verbleven in ’t Huufke. Overdag hielpen de onderduikers in boerenkleding mee op het land en ’s nachts sliepen ze in de schuur, op zolder of in een schuilkelder. Voor de onderduikers was het risico groot omdat de schuur soms bezet was door Duitse soldaten. In oktober 1944 liep een telefoonlijn van de Duitse commandopost, via de Abcovenseweg langs ’t Huufke, naar de voorste stellingen aan de zuidrand van Goirle. Deze telefoonlijn werd afgetapt en belangrijke informatie werd door de zonen van Jan Brock, Kees en Jaoneke naar het inmiddels bevrijdde Hilvarenbeek gebracht. De 13-jarige Kees werd tijdens een tocht door een Duitse kogel in zijn heup geraakt en heeft daardoor zijn hele verdere leven mank gelopen. Jaon Brock heeft bijna zijn hele leven in ’t Huufke gewoond. In 2021 is de nieuwe bewoner begonnen met de verbouwing van dit pand.  

Foto 7: Huis hoek Fabriekstraat-Spinnerijstraat

Voorafgaand aan de bevrijding werd Goirle in de maand oktober 1944 ruim drie weken vanuit Poppel en Hilvarenbeek door de geallieerden beschoten. De Goirlenaren leefden in die weken in grote angst voor een groot deel in schuilkelders. Op 5 oktober, de eerste dag van de beschietingen, verloren al 11 Goirlenaren het leven. Uiteindelijk kosten de verschrikkelijke beschietingen 25 mensen het leven. Door de Britse granaten werden ook veel fabrieken, scholen en huizen beschadigd. Eén van die huizen was het pand op de hoek van de Fabriekstraat en de Spinnerijstraat. Hier woonde in 1944 de familie Hoskens. Bij de beschietingen werd het dak van hun woning beschadigd. Na de oorlog is daar een nieuwe kap op gekomen. Door de huidige bewoners is de woning in 2018 verbouwd, waarbij de voordeur is verplaatst naar de Fabriekstraat.

Foto 8: Molen de Visscher aan de Groeneweg

Molen de Visscher aan de Groeneweg werd in oktober 1944 vaak onder vuur genomen. De molen lag in het schootsveld van de granaten, die vanuit Poppel en Hilvarenbeek werden afgevuurd op de toren van de St. Janskerk. Tijdens de beschietingen zochten vele buurtbewoners, die geen schuilkelder hadden, een veilige plaats in de molenberg. Op de avond van 20 oktober 1944 komt er weer een granaatregen opzetten. Een moeder is met haar acht kinderen nog in huis en omdat zij de jongste aan het verzorgen is, stuurt zij de kinderen alvast naar de molenberg. Haar dochtertje van 6 jaar oud blijft echter bij haar. Zo snel als mogelijk is volgt zij de andere kinderen. Met het zesjarige meisje aan de hand en de baby in de arm nadert zij de molen. Vlak voor de ingang treft een granaatscherf de moeder en het zesjarige meisje dodelijk. Het baby’tje wordt door de molenaar ongedeerd uit de armen van haar moeder gehaald, waarna hij haar overdraagt aan de broertjes en zusjes, die veilig in de molenberg zitten. Vroeger stond de molen tussen de huizen, maar tegenwoordig staat de molen meer vrij.

Foto 9: Zandzakken voor de deur in de Emmastraat

Ook in de toenmalige Akkerstraat (later Emmastraat) komen regelmatig granaten terecht. In het huis op nummer 47 (nu nummer 49) woont in oktober 1944 de bekende Goirlese kunstschilder Willy van Rooy. Omdat zijn echtgenote hoogzwanger is en hij bevreesd is dat er een granaat door de voorgevel komt, barricadeert hij de voordeur en de ramen met zandzakken. Toch vindt pastoor van Riel van de St. Janskerk het nog niet veilig en hij laat mevrouw van Rooy naar de pastorie naast de kerk komen, waar zij kan schuilen in de grote kelder onder de pastorie. Op 11 oktober 1944 wordt daar hun dochter Marian geboren. Een dag later ziet ook Marianne Vekemans in de kelder van het parochiecentrum het levenslicht.

De huizen in de huidige Emmastraat zijn in de loop der jaren niet veranderd.

Foto 10: Kapotte torenspits St. Jan

De Duitse militairen gebruikten de toren van de kerk van St. Jan als uitkijkpost. Zeker in de maand oktober 1944, als de geallieerden tot aan de grens zijn genaderd, kunnen zij vanuit de toren alles tot aan de bosrand vlak voor de grens waarnemen. De geallieerden beschieten daarom de toren en deze is door diverse inslagen zodanig beschadigd dat de spits gevaar oplevert. Voor de veiligheid proberen Goirlenaren de spits met touwen naar de voorzijde van de kerk te trekken. Als dit niet lukt, valt de spits enkele dagen voor de bevrijding de andere kant op en komt neer op het middenschip van de kerk. Het dak van het middenschip loopt daardoor veel schade op.

Foto 11: De bevrijders rijden Goirle binnen via de Bergstraat.

Op 27 oktober 1944 is het dan eindelijk zover, de eerste soldaten van 2^nd King’s Royal Rifle Corps rijden Goirle binnen. De binnenrijdende bevrijders in hun Sherman tanks, Bren Carriers en andere voertuigen worden heimelijk gefilmd door de heer Strijp, die een winkel heeft in de bocht van de Bergstraat, tegenover de parkeerplaats van de toenmalige textielfabriek Van Puijenbroek. Omdat hij er niet zeker van is dat hij de bevrijders mag filmen, doet hij dat stiekem vanuit een slaapkamer. Dit filmpje van ca. 55 seconden is het enige bewegende beeld van de bevrijders in Goirle. Op de plaats waar links op de foto uit 1944 de kleine huisjes staan, wordt in 2024 de nieuwe woonwijk ‘Land van Anna’ gebouwd.

Foto 12: Tankgracht op de Tilburgseweg

De geallieerde troepen willen via Goirle doorrijden naar Tilburg en verder. Om dit te voorkomen hebben de Duitsers op de Tilburgseweg een tankval gemaakt op de grens van Goirle en Tilburg. Op de plaats waar nu het viaduct van de A58 is, werd met munitie een groot gat in de weg gemaakt, waardoor het voor de geallieerde troepen onmogelijk was om via deze weg Tilburg binnen te rijden.

Foto 13: Tanks via de Dorpsstraat

Omdat de weg naar Tilburg was geblokkeerd door een tankval, reden de geallieerden met hun voertuigen via de Dorpsstraat en de Rielseweg naar Tilburg en verder. Bij café Smits (nu D’n Brands) draaiden de Britse colonnes de Dorpsstraat in. Deze bocht was al snel een gevaarlijk punt, want de straatkeien waren binnen de kortste tijd door de rupsbanden losgewrikt en vlogen soms als projectielen door de lucht. Op de weg werden later takkenbossen gelegd om het beschadigde wegdek berijdbaar te houden. Doordat de Dorpsstraat jaren geleden is verlegd, is het gebied voor D’n Brands nu gesloten voor het gemotoriseerde verkeer.

Foto 14: Fraterhuis

In de Kloosterstraat woonden destijds de Fraters van Tilburg. Zij gaven onderwijs op de Goirlese jongensscholen en leidden hier ook jonge fraters op. De Duitse troepen gebruikten dit Fraterhuis lange tijd als commandopost. Tijdens de beschietingen van oktober 1944 werd de kelder onder het klooster (nu onder de bibliotheek) gebruikt als schuilplaats. Hier overleden enkele Goirlenaren, die gewond waren geraakt door de granaten. In de kelder werden ook een paar kinderen geboren.

Na de bevrijding van Goirle werd het hek van het Fraterhuis versierd met afbeeldingen van leden van het Koninklijk Huis. De bevrijders, veelal van Schotse afkomst, betrokken dit gebouw. Tevens werd hier medio november 1944 een militair hospitaal gevestigd waar 18 dokters en ca. 150 mannen en vrouwen in uniform de bezetting vormden. Veel militairen, die bij gevechten langs de Bergsche Maas (bij het Capelse Veer) gewond raakten, werden voor verpleging naar dit Militaire Hospitaal in Goirle gebracht. Een aantal van hen overleed hier en werd begraven op de begraafplaats van St. Jan aan de St. Jansstraat. Dit verklaart de overlijdensdatum na de bevrijding van Goirle op hun grafsteen. Al vele jaren is hier nu de Goirlese bibliotheek en het Cultureel Centrum Jan van Besouw gevestigd.

Foto 15: De Tilburgseweg, direct na de bevrijding

Direct na de bevrijding van Goirle werden veel feesten en bevrijdingsoptochten gehouden. In die optochten werden de Duitsers bespot en de leden van het Koninklijk Huis verheerlijkt. Langs de route van de optochten was de kleur overwegend rood-wit-blauw en oranje. Ook werden foto’s, voornamelijk van Prinses Juliana en van Prins Bernhard, als symbool van de vrijheid, opgehangen. Op de Tilburgseweg hingen hun beeltenissen dan ook boven de weg.

De huizen aan de Tilburgseweg zijn afgebroken en is de Dorpsstraat verlegd.

Foto 16: Oorlogsgraven

Veel militairen die in Goirle e.o. sneuvelden, werden eerst ter plaatse in een noodgraf (veldgraf) begraven. Na de bevrijding werden zij herbegraven. De Canadese gesneuvelden vonden hun laatste rustplaats op het Canadian War Cemetery in Bergen op Zoom. Een aantal Britse gesneuvelden werd herbegraven in het Belgische Leopoldsburg op een grote Britse begraafplaats. De gesneuvelde Duitsers werden herbegraven op een grote Duitse begraafplaats in IJsselstein. In Goirle liggen op de begraafplaats aan de St. Jansstraat 20 Britten, 4 Polen,

2 Australiërs en 1 Ierse begraven. Ook de op 11 mei 1940 overleden Goirlese militair Anton Versteden is hier bij de geallieerde militairen begraven. In het begin stond bij ieder graf een kruis, die later zijn vervangen door de huidige grafstenen.

Het monument bij de huidige oorlogsgraven is in 1984 door Veldmaarschalk Edwin Bramall onthuld. Ieder jaar wordt eind oktober bij deze graven van geallieerde militairen een plechtige herdenking gehouden.

Foto 17: Toren St. Janskerk zonder spits

In oktober 1944 viel na een aantal voltreffers de beschadigde spits van de kerktoren. Naast deze beschadigde kerktoren waren er veel meer vernielingen in Goirle en Riel. In de eerste tijd na de bevrijding waren er nog geen voldoende materialen aanwezig om alles direct te herstellen. Eerst werden de meest noodzakelijke beschadigingen aan huizen, scholen en fabrieken hersteld. Tot 1953 bleef de toren van de St. Janskerk zonder spits. Naast het plaatsen van de huidige torenspits werden ook de kerkklokken een verdieping hoger gehangen. Hiervoor werden nieuwe galmgaten gemaakt en de oude galmgaten gedicht.

Foto 18: Café Wieske de Roij in Riel

Net als in Goirle werd de Kerktoren van de Antonius Abt kerk in Riel vanuit Poppel beschoten. Zandeind ligt in het schootsveld van Poppel naar de Rielse kerk. Diverse granaten kwamen in Zandeind terecht. Zo ook op het café in Zandeind 6. Het dak en het café werden grotendeels beschadigd.

Het café is gebouwd in 1880 aan Zandeind B163 vlak naast het Bels Lijntje. In 1952 werd het adres Zandeind 6 en nu heeft het pand nummer 4A. Toon Lemans (1903-1961) verkocht in 1945, direct na de oorlog het pand aan Jan de Roij (1915-1968). Hij verbouwde het pand. De 4000 stenen en 800 dakpannen kostten op 30 mei 1945 het bedrag van 1.500 gulden. De deur, die midden in de voorgevel stond (zie foto 1944), wordt naar links verplaatst en op de plaats van de deur komt een raam. Aan de zijde van de deur wordt een stuk aangebouwd.

Jan Lemans ventte in Riel met limonade, bier, wijn en likeur. Zijn echtgenote Wieske de Jong uit Alphen runde het café, vandaar dat het café Wieske de Roij werd genoemd. In de loop van de jaren waren in het café thuis: ‘Handboogvereniging Eendracht Maakt Macht, Biljartvereniging Trubbel en Onrust en de lokale jagers’. Ook werd het café vaak gebruikt voor reizigers, die op de trein van het Bels Lijntje wachtten.

Na het overlijden van Jan de Roij baat Wieske het café nog uit tot 1991. Daarna verkoopt zij het pand aan de voormalig wethouder van Goirle, Jan Schellekens, die het later weer verkoopt aan Goirlenaar Jan Verhoeven.

Op de zijgevel van het huidige pand staat met grote letters ‘Boomkweekerslust’. Dit verwijst naar de boomgaard van S.A. Vosters & Zn, die van 1901 tot 1912 achter het pand lag.

Foto 19: Zandeind 31 in Riel

Het huis op Zandeind 31, dat ook in het schootsveld van de kerktoren lag, wordt op

13 oktober 1944 zwaar beschadigd. De bewoners waren toen Godefridus Brouwers en Anna Cornelia Deliën met hun twee kinderen. Later kregen zij nog 8 kinderen. Godefridus (Goofke) overlijdt op de dag van de beschieting. Het beschadigde huis, dat aan het huis met nummer 33 vaststond, kreeg na de oorlog een nieuw dak. In 2015 werd het huis op nummer 31 afgebroken en sinds 2016 staat daar een modern houten huis.

Foto 20: Tilburgseweg 16 in Riel

Het huis aan de Tilburgseweg 16 wordt ook geraakt door granaten, die bedoeld waren voor de kerktoren. Het huis raakte aan de voorzijde zwaar beschadigd. De bewoners Wilhelmus (Willem), Michiel van den Hout en Hendrika Swinkels hebben later het huis weer hersteld. Er werd onder andere een nieuw dak geplaatst. Willem en Hendrika van den Hout blijven tot aan hun dood (1973 en 1965) daar wonen.

Foto 21: Dorpstraat 42 in Riel

In het pand aan de Dorpstraat 42 in Riel was in oktober 1944 de winkel/bakkerij gevestigd van Antonius (Janus), Franciscus Cleijsen en Louisa (Wies), Adriana, Maria Lemans. Een misser voor de kerktoren belandde op dit pand met als gevolg dat het pand zwaar beschadigd raakte. Tot 1956 voeren Janus en Wies de bakkerij/winkel. Daarna neemt zoon Harrie het bedrijf over. Nu is hier ‘De Parketteur’ gevestigd.

Foto 22: Brakel 5 in Riel

Op 20 oktober 1944 vond in de namiddag een bombardement plaats van Engelse en Amerikaanse vliegtuigen. De bommen waren bestemd voor het vliegveld Gilze-Rijen, maar vielen voor een groot deel in en rond het gehucht Brakel bij Riel. De ravage was erg groot, zes boerderijen werden geheel vernietigd, twee boerderijen zwaar beschadigd en 18 woningen kregen glas- en dakschade. Twee inwoners werden direct gedood en enkele dagen later werd nog een lichaam onder de puinhopen gevonden. Eén van de getroffen boerderijen was de boerderij van Antoon (Toon) Bastiaansen en Johanna Vriens op Brakel 5. Vooral de achterzijde van de boerderij was beschadigd. Op deze plaats staat nu een nieuw huis.

Beste bezoeker van deze fototentoonstelling,

Wij hopen u met de foto’s van diverse locaties in Goirle en Riel tijdens de Tweede Wereldoorlog een indruk te hebben gegeven over de situatie kort voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Door van dezelfde locatie of situatie een foto er naast te plaatsen van de situatie anno 2024 kunt u constateren dat er veel in Goirle en Riel is gebeurd en veranderd. Goirle en Riel zijn uit de ‘puinhopen’ herrezen en hebben zich in 80 jaar vrijheid verder ontwikkeld en uitgebouwd. Hiermee hebben wij ‘een brug geslagen’ van het verleden (1940 -1945) naar het heden (2024): Een brug naar vrijheid.

Wij danken u voor uw belangstelling.

Bond van Wapenbroeders, Afdeling Midden-Brabant

Indien u meer informatie wenst over de Bond van Wapenbroeders dan kunt u de QR-code op deze pagina scannen.

Deze fototentoonstelling is tot stand gekomen met medewerking van: 

• De gemeente Goirle
• Foto Amateur Klub Lumen
• Historische foto’s: dhr. Jef van Gils
• Actuele foto’s: dhr. Frank van Gils
• Digitalisering en bewerking van fotomateriaal: dhr. Geurt van Gils
• Vormgeving: dhr. Wouter van Gils
• Presentatiemateriaal FAK Lumen
• Stichting Erfgoed Goirle ‘De Vyer Heertganghen’
• De heren Ton van Gool en Jan Verhoeven

en met de financiële ondersteuning door:

• De gemeente Goirle
• Stichting Annetje van Puijenbroek
• Stichting Jacques de Leeuw
• Cultuurfonds
• V-fonds
• Stichting Platform en Welzijn Goirle
• D66 Goirle
• Bond van Wapenbroeders